BIẾT ƠN MÌNHBS Đỗ Hồng Ngọc
Ngay từ thuở nhỏ ta được dạy nói cảm ơn
khi ai đó giúp mình. Lời cám ơn không phải để xã giao mà thật sự biểu lộ
lòng biết ơn chân thành của mình đối với người đó. Thế nhưng có lẽ chưa
bao giờ ta được dạy nói cảm ơn ta vì nhiều
khi ta coi chuyện cảm ơn mình là một điều gì đó lố bịch, kỳ cục, không
cần thiết! Trái lại nhiều khi ta còn có khuynh hướng nói xấu mình, bất
mãn với mình, thậm chí… nguyền rủa mình. Trên mười năm giữ mục Phòng
mạch trên báo Mực Tím, tôi nhận được rất nhiều
thư của các em ở tuổi mới lớn kêu ca về hình thể mình,
về nhan sắc mình và sỉ vả mình một cách không thương tiếc! Nhiều em
viết “muốn tự tử”, “muốn chết đi cho rồi”, “không
còn muốn sống nữa”… chỉ vì có vài vết mụn trứng cá hoặc tàn nhang trên
gương mặt, một vài vết sẹo ở chân hoặc thấy mình không đẹp trai bằng
người mẫu, không có số đo như của các hoa hậu!
Nhiều người lớn tuổi cũng vậy. Nhìn vào
gương mỗi ngày thấy mình già đi với những dấu chân chim ở đuôi mắt, vết
hằn ở khóe miệng, nếp nhăn nhúm ở bàn tay…
đã không thể chấp nhận được mình, đã âu sầu buồn bã, có người
phải vào Thẩm mỹ viện căng da mặt, bơm tay để hy vọng giữ mãi vẻ trẻ
trung. Có lần trong một lớp học, tôi đề nghị các sinh viên mô tả hình
ảnh người già trong gia đình thì họ đều nói đến da
mồi tóc bạc, mắt mờ tai lãng, miệng móm răng rung, chậm chạp lẩm cẩm…
Nhưng ai già mà không da mồi tóc bạc? Sống lâu thì phải già chứ sao!
Xây dựng hình ảnh về chính mình (self
image) rất quan trọng, nếu đó là một hình ảnh tích cực nó sẽ giúp cho
mình tự tin hơn và từ đó ảnh hưởng đến “môi trường” xung quanh; còn nếu
là một hình ảnh tiêu cực thì sẽ rất không hay.
Có món đồ dùng nào mà xài vĩnh viễn đâu,
ngay cả những máy móc tinh xảo được làm bằng những thứ kim loại tốt
nhất. Gần đây thấy trên báo quảng cáo một cái tủ lạnh cũ của Thụy Sĩ
rằng đã được xài đến 20 năm mà vẫn còn chạy tốt.
Như vậy nhiều người trong chúng ta có thể vỗ ngực nói rằng mình đã
“xài” đến sáu bảy chục năm mà hãy còn ngon đó chứ! Vậy ta phải biết ơn
mình nhiều hơn.
Hãy thử xem bộ xương. Cơ thể ta có trên hai
trăm cái xương lớn nhỏ được ráp nối với nhau để thành một khung xương,
hoạt động được là nhờ các khớp, cũng đã xài được hằng mấy chục năm trời
mà chẳng phải bơm dầu trét mỡ gì cả. Vậy
mà nó vẫn làm việc trơn tru, êm rơ, chỉ khi ta tích tuổi, lớn tuổi rồi
nó mới bị đau nhức chút đỉnh thì cũng phải thôi! Nhiều khi chỉ vì từ nhỏ
ta đã không biết chăm sóc bộ xương đã làm cho nó bị lệch lạc đi như bị
vẹo cột sống ở tuổi học đường, hoặc ăn những
thức ăn làm cho các chất hoạt dịch giữa các khớp bị đơ cứng lại. Ngay ở
giai đoạn chấm dứt tuổi dậy thì, bộ xương đã hình thành với khối lượng
xương cố định, chủ yếu là do di truyền nhưng cũng một phần do dinh
dưỡng. Nếu biết quan tâm, thì ngay từ nhỏ đã phải
được bồi dưỡng tốt để xương phát triển đầy đủ. Người lớn tuổi dễ bị
loãng xương, dễ bị té ngã, đưa đến gãy xương, trật khớp. Nhìn một cành
khô và một cành tươi thì biết. Cành tươi khó gãy vì vỏ dày, gỗ dai, nếu
gãy cũng thường gãy dập; còn cành khô thì vỏ
mỏng, gỗ dòn, khi gãy dễ gãy lọi. Nghiên cứu cho thấy người lớn tuổi,
sau tuổi 65, rất dễ bị té ngã. Nữ dễ bị hơn nam. Ngoài những chuyện gãy
xương, trật khớp, rách cơ, dập phần mềm… còn có những biến chứng gần xa
khác như viêm phổi, loét da, do phải nằm bất
động trong một thời gian lâu dài. Phụ nữ sau tuổi mãn
kinh tình trạng loãng xương càng gia tăng do Estrogen của buồng trứng đã
giảm. Phụ nữ dễ bị té, gãy xương nhiều gấp ba lần so với nam giới.
Để giảm bớt nguy cơ té ngã ở người lớn
tuổi, cần quan tâm tới môi trường sống của họ. Chẳng hạn các cầu thang
trong nhà sao cho dễ đi, không trơn trợt, bậc thang đều, ánh sáng đầy
đủ. Tuổi già mắt kém, cảm giác về độ chênh không
còn chính xác, phản xạ chậm, cơ chế điều hòa vận động giảm nên rất dễ
té. Một số loại thuốc như thuốc ngủ, thuốc an thần càng làm tăng nguy
cơ. Người lớn tuổi vẫn cần phải tích cực vận động – tập dưỡng sinh, đi
bộ, chơi thể thao chẳng hạn – để tăng tính linh
hoạt của các khớp và giúp cho cơ duy trì sự dẻo dai. Ăn
uống cần tăng cường thêm Calci, Vitamin D. Người ít vận động hoặc phải
nằm một chỗ, tình trạng loãng xương càng xảy ra nhanh. Thuốc lá và rượu
góp phần tăng tốc. Việc sử dụng Estrogen để
bù đắp phải được hướng dẫn và kiểm soát chặt chẽ bởi các bác sĩ chuyên
khoa. Điều đáng để ý là một người khi lớn tuổi bị té ngã một lần thì về
sau thường sợ hãi, ít dám vận động, do vậy mà sự phối hợp giữa thần kinh
cơ càng kém, lại càng dễ bị té ngã những
lần sau. Sự bảo bọc quá đáng của người thân trong gia đình càng làm cho
người già thêm mau suy yếu.
Rồi thử xem bộ máy tuần hoàn của ta. Nếu
biết rằng mỗi ngày trái tim ta đã phải co bóp cả trăm ngàn lần để đẩy
một khối lượng máu khoảng 7000kg không ngừng nghỉ, kể cả lúc ta ngủ, đi
vào một hệ thống mạch máu giăng mắc mà chỉ riêng
hệ thống vi mạch nếu nối lại đã dài hàng trăm ngàn cây số (hơn gấp đơi
chu vi tri đất) để nuôi cơ thể, ta mới thấy sức hoạt động của bộ máy
tuần hoàn tuyệt vời đến thế nào! Có cái máy bơm nào làm việc liên tục
với khối lượng như vậy hằng bảy tám chục năm trời
mà không phải thay pin, không phải chùi rửa gì cả? Vậy mà chẳng những
ta không nhớ, không biết ơn nó, nhiều khi ta còn hành hạ nó, đầu độc nó,
buộc nó nhảy tưng lên với những chất như rượu, trà, cà phê, thuốc lá…
Chất nicotine trong thuốc lá chẳng hạn, chẳng
những buộc nó phải làm việc nhanh lên mà còn lại co thắt các mạch máu
nuôi dưỡng nó, làm cho nó bị thiếu dưỡng khí. Ta lại còn đầu độc tinh
thần nó bằng cách luôn rên rỉ
“Một trái tim khô, một trái tim mùa đông” hay hất hủi nó: “ngày
rời Paris anh đã để quên con tim”… Thật ra một trái tim bình thường làm
việc âm thầm bền bỉ đến nỗi ta tưởng như không có nó. Lúc nó lên tiếng
“nhắc nhở” thì đã rắc rối rồi! Cho nên có một
trái tim lành mạnh thật hạnh phúc mà nhiều khi ta không biết!
Còn mạch máu của ta cũng giống như những
ống nước vậy. Khi ống nước còn mới thì nó dẻo dai, co giãn dễ dàng,
không có chuyện gì xảy ra, còn ống nước đã cũ thì khô cứng lại, độ thun
giãn kém đi. Ở người cao tuổi, các mạch máu cũng
dễ cứng hơn nên huyết áp dễ bị tăng cao. Huyết áp cao quá có thể gây ra
những tai biến. Tăng huyết áp phải được theo dõi chữa trị đến nơi đến
chốn. Ngoài ra nếu trong máu có nhiều chất mỡ (thường gọi “máu lộn mơ”)
thì các chất này sẽ đóng cứng trong lòng mạch
làm cho đường kính nhỏ lại gây tắc nghẽn mạch. Bệnh tiểu đường càng làm
gia tăng tình trạng tắc nghẽn này và do vậy mà các chuyên gia về “Già
học” đều khuyên ta bớt ăn đường, bớt uống rượu, bớt ăn muối, bớt ăn mỡ,
không hút thuốc…
Rồi thử xem buồng phổi của ta. Đó là nơi ta
trao đổi không khí để sống. Người ta có thể nhịn đói vài ba tuần, nhịn
khát mươi ngày nhưng không thể nhịn thở quá năm phút. Thiếu oxy (dưỡng
khí) chừng năm phút thì các tế bào não sẽ
bị hủy hoại, không phục hồi được nữa. Có lẽ vì không khí không phải mất
tiền mua nên ta thường coi như không hề có nó. Ta vẫn thở mỗi phút giây
mà không nhận thấy không khí là cần! Có một buồng phổi hoạt động tốt ta
chẳng hề quan tâm, thậm chí chẳng hề biết
đến nó, cho đến lúc nó khò khè cò cử thì lúc đó ta mới thật sự hốt
hoảng. Một vị thiền sư ghi câu này lên vách: “Việc phải làm hôm nay: thở
vào, thở ra, thở vào…” Có vẻ thật tức cười và có vẻ như đó là chuyện
của thiền sư. Còn ta, ta có trăm công ngàn việc
để làm có đâu chỉ thở vào thở ra như vậy. Nhưng thử nghĩ xem, nếu ta
ghi một câu ngược lại: “Việc phải làm hôm nay: không thở vào, không thở
ra, không thở vào…” thì chuyện gì sẽ xảy ra! Cho nên nghĩ cho cùng thở
là một điều quan trọng. Nhiều người trong chúng
ta coi chuyện thở nhẹ như… lông hồng. Nói chung chúng ta thường không
biết thở, không thèm thở, nhất là những lúc làm việc hăng say gần như
quên thở hoặc những lúc có những cảm xúc mạnh như lo lắng, giận dữ ta cũng thường quên thở, nín thở. Thở
là một phản xạ tự động nhưng ta lại có thể kiểm soát được
hơi thở, nhịp thở, khác hẳn với các cơ chế tự động khác như của quả
tim, mạch máu, dạ dày, gan ruột… hoạt động hoàn toàn ngoài ý muốn của
ta. Cho nên ta có thể luyện thở được. Buồng phổi
của ta có khoảng 300 triệu phế nang tức là túi phổi nhỏ, là nơi tiếp
xúc trao đổi không khí giữa phổi với hệ thống mao mạch chuyển O2 vào máu và đưa CO2 cùng những khí độc khác ra khỏi cơ thể. Trải rộng các phế nang ra, ta có một diện
tích rộng hơn 80m2, lớn như
một phòng học. Mỗi khi ta hít phải không khí ô nhiễm, bụi khói, vi
khuẩn, thì lớp không khí ô nhiễm đó sẽ tràn ngập lên toàn bộ diện tích
của phế nang. Khi còn là một thai nhi trong
bụng mẹ thì buồng phổi ta xẹp lép – trong bụng mẹ ta không cần thở bằng
phổi – nhưng ngay khi được sinh ra thì tiếng “khóc chào đời” chính là
phản xạ để không khí tuôn vào hai lá phổi làm nở bung các phế nang ra
giúp ta hình thành hoạt động hô hấp, thiết yếu
cho sự sống. Thử tưởng tượng người lính nhảy dù tung mình ra khỏi phi
cơ mà cánh dù không bung ra được thì chuyện gì sẽ xảy ra. Khi còn là
những lá phôi thì phổi và da có cùng nguồn gốc, do vậy mà sau này khi
gặp lạnh tự nhiên ta sinh ra ho hen, đặc biệt người
cao tuổi dễ bị viêm phổi do lạnh.
Hệ thống hô hấp không chỉ có phổi mà còn có
mũi, họng, thanh quản, khí quản cùng các cơ hô hấp mà cơ hoành là cơ
trọng yếu nhất. Ở mũi chúng ta chẳng hạn có một hệ thống mao mạch dày
đặc để sưởi không khí, làm cho không khí ấm
lại trước khi vào phổi. Gặp lạnh, ta sẽ bị ách xì, sổ mũi, nghẹt mũi vì
các mao mạch trương nở. Dùng thuốc nhỏ mũi có chất co mạch, teo mạch
thì sẽ dễ thở trong chốc lát sau đó còn khó thở hơn và lâu dần sẽ bị lệ
thuộc vào thuốc. Ta thường thấy có những người
lúc đang đi trên đường hoặc đang hội họp, làm việc, bỗng ngước mặt nhìn
trời như tìm vần thơ, thực ra là đang nhỏ vài giọt thuốc vào mũi hoặc
hít hít một cái ống thuốc giúp thông mũi. Không phải vô cớ mà người lớn
tuổi thường khoác một chiếc khăn quàng cổ
khi ra đường vì khi gặp lạnh chiếc khăn quàng sẽ giúp làm ấm mũi.
Những người cao tuổi còn khỏe mạnh, sáng
suốt, làm việc không biết mệt là những người biết thở. Họ có những
phương pháp “bí truyền” thường được gọi là dưỡng sinh, khí công. Có khi
ta còn đọc được những câu có vẻ huyền bí như “đưa
hơi xuống huyệt đan điền…”. Thực ra không có gì là bí hiểm cả mà hoàn
toàn có cơ sở sinh học.. Ta biết cơ
hoành là cơ hô hấp chính nằm vắt ngang giữa bụng và ngực, “phụ
trách” 80% khối lượng hoạt động hô hấp. Cơ hoành di chuyển lên xuống như
một cái piston trong lồng ngực làm cho buồng phổi nở rộng hoặc thu hẹp
thể tích. Mỗi khi cơ hoành di chuyển 1cm thì
thể tích lồng ngực sẽ tăng giảm 250ml không khí. Mà cơ hoành có thể di
chuyển từ 1cm đến 7cm, do đó một người biết sử
dụng cơ hoành để thở thì có thể làm tăng khối lượng không khí vào
ra từ 1 đến 1,5 lít không khí so với người khác. Do vậy khi ta hít sâu
thì cơ hoành bị đẩy xuống đến tận dưới rún, nơi được gọi là huyệt đan
điền. Như vậy “đưa hơi xuống huyệt đan điền”
thực chất là hít sâu đẩy cơ hoành lên xuống mạnh hơn, cơ hoành di
chuyển rộng hơn, nhờ đó sự thông khí sẽ tốt hơn. Các nhà
chuyên môn tính toán nếu ta thở chậm và sâu bằng cơ hoành thì lượng
không khí vào phổi sẽ tăng gấp đôi khi ta thở nhanh
mà cạn. Càng lớn tuổi cơ hoành càng làm biếng, nên người lớn tuổi cần
luyện thở, tập dưỡng sinh, thì cơ hoành mới sẽ làm việc tốt hơn.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) thường
gặp ở người lớn tuổi, làm cho họ dễ mệt mỏi, hụt hơi, cũng như bệnh giãn
phế quản làm cho ho khạc rất nhiều mỗi sáng. Ngày càng có nhiều người
bị ung thư phổi do hút thuốc lá. Nhiều người
già bị lao là nguồn lây bệnh trong gia đình mà không biết, nên cần phải
có sự kiểm tra thường xuyên hai buồng phổi của mình. Người lớn tuổi
thường thích đi dạo dưới bóng cây, thích trồng hoa kiểng, thích ở một
nới thông thoáng là bởi vì ở đó có nhiều dưỡng
khí hơn. Ban ngày, cây xanh nhả ra dưỡng khí, nên đi dạo dưới bóng cây
ta được hít thở không khí trong lành, cảm giác nhẹ nhàng, sảng khoái.
Cây xanh là người bạn thiết của mỗi chúng ta. Giữ môi trường trong sạch,
không ô nhiễm, tạo nhiều cây xanh bóng mát,
gần gũi với thiên nhiên, tập thở đúng phương pháp, tránh thuốc lá… là
những cách tốt nhất để biết ơn buồng phổi của ta vậy.
Lý Lập Ông,
thế kỷ XVI, viết trong Nhàn tình ngẫu hứng: “Xét cơ thể con người, tai mắt mũi, tay chân, thân thể hết thảy đều cần thiết…
chỉ có hai cái không cần thiết mà
trời phú cho ta là cái miệng và cái bao tử, nguồn gốc tất cả những cái
lụy của loài người từ xưa tới nay. Có cái miệng với cái bao tử nên sinh
kế mới hóa ra phiền phức, sinh kế phiền phức
mới sinh ra những mưu mô gian trá, mưu mô gian trá mới phải đặt ra hình
pháp…”.
Lâm Ngữ Đường có lẽ cũng đồng ý như thế nên ông cũng viết: “Chúng ta có một cái bao không đáy gọi là bao tử…
Nó ảnh hưởng đến văn minh của nhân loại…
Các hội nghị quốc tế căng thẳng đến thế nào, tới giờ cũng dừng lại để ăn...” Rồi ao ước:
“Nếu con người có được cái diều như diều chim, có cái dạ dày của loài
nhai lại chắc là không
có tình trạng hiếu chiến, tàn ác vì loài ăn cỏ, ăn hạt đều hiền lành,
loài ăn thịt đều hiếu sát”. Ông cũng đưa ra một nhận xét thú vị: “Gà
trống cũng thường đá nhau nhưng không phải vì thức ăn mà vì gà mái. Con
người mà có cái diều như gà thì chỉ còn những
cuộc chiến nho nhỏ chứ không phải cần đến chiến tranh lớn để xuất cảng
đồ hộp”. (Sống đẹp, bản dịch Nguyễn Hiến Lê).
Thật tội nghiệp cho cái “bao không đáy” còn
gọi là bao tử hay dạ dày của chúng ta! Đó là một bộ phận quan trọng của
hệ tiêu hóa, đảm nhận việc “nạp năng lượng”
để ta duy trì sự tồn tại và hoạt
động suốt cả cuộc đời. Cái bao không đáy đó thực ra nó đã phải làm việc
căng thẳng vất vả, co bóp, nhào nặn thức ăn thức uống suốt ngày đêm để
cung cấp cho ta những chất dinh dưỡng cần thiết
cho cuộc sống. Nó làm việc âm thầm không hề kể công, hoàn toàn ở ngoài ý
thức của ta vì khi nó nhào nặn co bóp như vậy ta không hề hay biết. Để
tiêu hóa được thức ăn, dạ dày phải tiết ra một chất acid mạnh mà nếu
không khéo tự bảo vệ mình thì acid này sẽ tiêu
hóa ngay chính bản thân nó, làm cho nó lở loét tùm lum mà ta gọi là
loét bao tử (loét dạ dày). Thường nếu có lở loét thì dạ dày cũng âm thầm
tự băng bó lấy cho mình, đến khi quá lắm thì mới kêu ca, lên tiếng, lúc
đó ta có cái gọi là đau bao tử.
Nói chung ít khi ta thương hại cái dạ dày của mình đừng nói chuyện biết ơn nó, trái lại ta sẵn sàng nhồi nhét vào đó càng nhiều càng tốt từ thịt
cá voi đến rắn mối, thằn lằn, tác kè, chuột bọ, cào cào, châu chấu, nghêu sò ốc hến…
Ta cũng sẵn sàng đổ vào hằng lít rượu đế, whisky, hằng két bia và vô số những chất độc hại khác như…
thuốc trừ
sâu, giun đầu gai v.v...
Để ý một chút, ta thấy hệ tiêu hóa
là một cái ống cơ dài từ miệng đến hậu môn, phình ra chỗ này, thắt lại
chỗ kia để trở thành thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già…
Thức ăn thức uống đi xuyên qua cái
ống đó là đã đi bên ngoài cơ thể, mà các bộ phận được phân công cắt xé,
nghiền, nhồi trộn, nhào nặn, chuyển hóa, hấp thu..
.để đưa vào cơ thể sử dụng.
Cả một bộ máy làm việc quần quật liên tục
không mệt mỏi như vậy mới có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng của cơ thể
hằng ngày.. Ta không thể tưởng tượng rằng mỗi ngày có hơn cả lít nước
bọt được
tiết ra là nhằm giúp cho miệng không bị khô, hôi
và giúp tiêu một phần thức ăn. Ở người lớn tuổi,
nước bọt tiết ra ít đi nên dễ bị
đắng miệng, khô miệng, ăn không ngon. Hệ thống nhung mao ở ruột non
ngoằn nghoèo nhiều lớp có tổng diện tích lên đến 250m2, bằng
cả cái sân quần vợt, để hấp thu các dưỡng
chất
nuôi cơ thể trôi qua, với các tế bào hùng hục hoạt động ngày đêm để
trao đổi chất, với vô số vi sinh vật li ti sản sinh ra các men tiêu hóa,
các vitamin. Gan đổ mật vào ruột,
tụy tạng tiết men và insulin mà nếu thiếu nó ta sẽ bị bệnh đái đường.
Bất cứ có một trục trặc gì trên cái ống đó đều gây ra những rắc rối đáng
tiếc như bị tắc nghẽn đâu đó chẳng hạn. Một người bị bón thường xuyên
cũng làm cho cái ống bị nghẹt, dẫn đến hôi
miệng, ăn mất ngon, ngủ không yên.
Lâm Ngữ Đường có một nhận xét khá thú vị:
“Đối với tôi, hạnh phúc trước hết là vấn đề tiêu hóa. Ruột ta mà vận
động điều hòa thì ta hạnh phúc, không thì ta khổ sở. Sự tình chỉ có vậy
thôi!”. Mà thật, cứ thấy người nào mặt mày lúc
nào cũng cau có, nhăn nhó, khó chịu đăm đăm…
thì chắc là đã bị bón hoặc trĩ kinh
niên rồi! Người lớn tuổi cũng cần phải được cung cấp năng lượng đầy đủ,
cần tránh béo bệu nhưng cũng phải tránh cả suy dinh dưỡng – chủ yếu là
do thiếu chất đạm.
Cũng không nên quá sợ cholesterol vì có
loại cholesterol tốt cần cho cơ thể. Nên dùng dầu thực vật. Các vitamin
được cung cấp từ thức ăn như rau quả, trứng, đậu, cà rốt, rau muống,
gấc…
Để giữ khẩu vị được ngon vừa ý, cần
thêm những gia vị mà người có tuổi vẫn quen dùng như tỏi, tiêu, ớt.
Không nên kiêng cử quá đáng làm cho ăn mất ngon. Đậu nành có lẽ là một
thứ thức ăn lý tưởng vừa cung cấp đạm thực vật
lại có chất phytoestrogen là một loại kích thích tố nữ rất tốt để làm
giảm tốc độ lão hóa.
Một bữa ăn gia đình đông vui có con cháu sum vầy thì dù là rau muống, kho quẹt, đậu hủ…
cũng đem lại nhiều chất bổ
dưỡng cả về tinh thần lẫn năng lượng
cho người lớn tuổi. “Hãy cho tôi biết anh ăn gì, tôi sẽ cho anh biết
anh là ai”. Lâm Ngữ Đường nói loài người có hai hạng, hạng ăn rau và
hạng ăn thịt. Hạng ăn rau càng đông thì càng
dễ có… hòa bình trên thế giới.
Rồi cái bọng đái nữa chứ. Phải bí đái một lần mới biết “giá trị”
của cái bọng đái, mới biết ơn vô
cùng khi có một cái bọng đái hoạt động bình thường, biết lúc nào thì
phải chứa đựng, lúc nào thì phải co bóp, lúc nào thì mở cơ vòng và lúc
nào phải đóng chặt lại. Thật là tai hại khi ở tuổi
cao, cơ vòng bắt đầu hoạt động không tốt nữa, lúc cần đóng chặt thì nó
lại mở ra, đặc biệt ở phụ nữ có tuổi. Ở đàn ông, tuyến tiền liệt có thể
phình to thành bướu chặn nghẹt đường lưu thông của nước tiểu, lúc cần
tiểu lại tiểu không ra. Lại phải mổ, phải nong.
Một kích thích quá mạnh như cười to, ho tràng dài hoặc vận động nhiều
quá, cũng dễ bị đái són. Thuốc an thần, thuốc lợi tiểu sẽ làm cho đái
són xảy ra thường xuyên hơn. Nói chung nếu tìm được nguyên nhân thì chữa
trị không khó, đừng lúc nào cũng cho
là tâm thần rồi bỏ mặc. Nên tập đi
tiểu có giờ giấc, đừng đợi quá căng. Các loại tả lót thấm hút có thể
dùng rất tiện cho người già khi đi lại tàu xe. Cũng cần chú ý sắp xếp
chỗ đi đại tiểu tiện sao cho thuận lợi, dễ đi,
có đủ ánh sáng. Người mình thường coi chỗ tiểu tiện (toilet) như là một
chỗ dơ bẩn xấu xí nên thường đặt ra phía sau nhà, xa nhà, trong khi đó
thực ra toilet là một nhu cầu quan trọng của con người nên ở những khách
sạn lớn, người ta bố trí toilet ngay trước
phòng khách, sạch sẽ và thơm tho.
Mắt là giác quan quan trọng nhất của con
người. Chăm sóc mắt là biện pháp nâng cao chất lượng cuộc sống. Có một
quyển sách mà tác giả là một người mù, viết với lời tựa là “Nếu tôi được
một ngày sáng mắt”! Những người bình thường
có đôi mắt sáng nhiều khi không biết quý. Thử sống một ngày bịt kín hai
mắt lại thì mới đánh giá được chất lượng cuộc sống nhờ đôi mắt. Già thì
mắt phải yếu đi, cảm giác về độ đậm cũng kém, thích nghi với bóng tối
chậm và nhìn cố định không nét. Thủy tinh
thể điều tiết kém nên không nhìn gần được, điều này ảnh hưởng chất lượng cuộc
sống rất rõ, vì làm gì cũng phải đeo
kiếng. Những nguyên nhân gây mù thường gặp là mắt hột, quáng gà, đục
thủy tinh thể (cườm khô), và cườm nước (glaucoma). Theo Tổ chức Sức khỏe
thế giới (WHO), người mù vì cườm khô đã chiếm
hơn 40% số người già bị mù. Chín phần mười các trường hợp
cườm khô là do tuổi già, cơ thể suy yếu; số còn lại là do các bệnh tiểu đường, chấn thương, suy dinh dưỡng…
Khi thấy mắt bị mờ dần, có đốm đen
bay bay rồi cố định lại một chỗ, không đau nhức, không đỏ, tưởng là kính
không đúng độ mà đo kính nào cũng không vừa thì phải nghĩ đến cườm khô.
Hiện vẫn chưa có thuốc nào chữa được cườm
khô, chỉ có cách là phải mổ để thay thủy tinh thể đục bằng một thủy
tinh thể nhân tạo hoặc đeo kính để điều tiết. Hiện nay có những kỹ thuật
mới để mổ cườm khô, đặt thủy tinh thể nhân tạo rất tiện lợi. Sau mổ,
bệnh nhân có thể sinh hoạt lại bình thường ngay.
Riêng cườm nước là một bệnh hết sức nguy hiểm vì dẫn đến mù lòa. Nếu
được phát hiện sớm thì có thể tránh được mù. Bệnh cườm nước cấp tính gây
nhức đầu dữ dội, có khi nhức nửa đầu kèm theo ói mửa, mắt đỏ, căng
cứng, con ngươi nở lớn. Trường hợp này phải đến
ngay bệnh viện có chuyên khoa mắt. Dạng cườm nước mạn tinh tiến triển
âm thầm, chỉ thấy hơi đau mắt, xốn mắt, mỏi mắt và mờ dần. Nhiều người
tưởng tại mình có tuổi nên mắt kém, không đo nhãn áp để chẩn đoán kịp
thời.
Người lớn tuổi cũng thường nghe kém, lãng
tai. Lãng tai một chút cũng hay, khỏi phải nghe những lời nói xấu mình!
Cái gì khoái thì nghe không thì thôi. Từ 65 tuổi trở đi có hơn một phần
ba số người bị lãng tai. Nghe kém sẽ làm
cho việc truyền thông khó khăn hơn, có thể gây nguy hiểm trong giao
thông, đi lại. Ngày nay có những dụng cụ trợ thính dễ sử dụng và rẻ. Ở
các nước phát triển cứ ba người có tuổi thì một người mang máy điếc, nhờ
đó họ có thể giao tiếp tốt hơn và tham gia vào
các hoạt động xã
hội, giúp họ cảm thấy sảng khoái, không bị coi là tàn phế nữa. Ở ta,
nhiều người không ưa máy điếc vì nó ồn ào lại làm cho ta nghe rõ những
“sự thật đau lòng”.
Một vở kịch kể chuyện hai vợ chồng già, ông nói gà bà nói vịt nhưng rất
hạnh phúc bên nhau, đến khi các con hiếu thảo gởi về cho mỗi người một
cái máy điếc thì bắt đầu cãi vã nhau suốt ngày. Cuối cùng cả hai phải
liệng cái máy điếc vào sọt rác!
“Chúng ta không chăm sóc bản thân mình mà
để cho cơ thể làm việc đến hao mòn, vì vậy nó dễ bị hư hỏng sớm. Khi
chúng ta còn khỏe mạnh, còn sung sức, thì chúng ta bóc lột ngay chính
bản thân mình, bóc lột các bộ phận trong cơ thể,
bóc lột những khả năng của mình mà không hề cân nhắc, không hề nghĩ tới
hậu quả. Ở lứa tuổi 50 tôi vẫn chưa chú ý lắm đến sức khỏe của mình…”
Viện sĩ Miculin 90 tuổi viết như thế. Hiện nay mỗi sáng ông chạy bộ, tập
thể dục đều đặn, chơi quần vợt, ăn uống điều
độ. Ông nói “Tôi cảm thấy 30 năm trước đây tôi đã già yếu hơn nhiều so
với bây giờ”!
No comments:
Post a Comment